تحلیل و بررسی کیفیت زندگی شهری از نگاه پیچیدگی(مطالعه موردی : ناحیه 2 منطقه 13شهرداری تهران)
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری
کرامت اله زیاری
1
*
,
حسین حاتمی نژاد
2
,
حسین بهبودی مقدم
3
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه تهران
3 - دانشگاه تهران
کلید واژه: کیفیت زندگی شهری, پیچیدگی, ناحیه۲, منطقه ۱۳ تهران,
چکیده مقاله :
کیفیت زندگی شهری مفهومی چند بعدی است و ابعاد مختلف اجتماعی،اقتصادی،سیاسی وکالبدی را در بر می گیرد.این تنوع در ابعاد، سبب می شود تا برنامه ریزی کیفیت زندگی تحت تاثیر بازیگران و عوامل مختلف قرار بگیرد و با ویژگی های پیچیدگی چون عدم قطعیت،رشد غیر خطی و قابلیت غیر قابل پیش بینی متبلور شود. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، بررسی چگونگی کیفیت زندگی شهری در ناحیه ۲ شهرداری منطقه 13 تهران و تحلیل عوامل موثر بر آن از نگاه پیچیدگی است.شیوه جمع‌آوری اطلاعات مبتنی بر پرسشنامه و مصاحبه بوده است و برای تحلیل داده ها از فرایند تحلیل سلسله مراتبی و نرم‌افزار Expert Choice و روش مکتور (Mactor) استفاده شده است.نمونه آماری پژوهش شامل ۲۸۰ نفر از ساکنین و ۵۰ نفر از کارشناسان شهرداری منطقه ۱۳ و ناحیه ۲ آن است.در بررسی چگونگی کیفیت زندگی بر اساس نتایج تکنیک AHP مشخص شد که از نظر کیفیت ابعاد کالبدی- فضایی (عینی )، زیست محیطی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی، محله نیرو هوایی و از نظر کیفیت ابعاد کالبدی- فضایی(ذهنی) محله پیروزی،مطلوب ترین محلات به حساب می آیند.اما در بررسی عوامل موثر بر کیفیت زندگی مشخص شد که تنوعی از بازیگران در سیاستهای تاثیرگذار بر کیفیت زندگی شهری تهران نقش دارند و مواضع متفاوتی از همگرایی،واگرایی و رقابت نسبت به سیاستهای کیفیت زندگی از خود نشان می دهند. چنین تنوعی در بازیگران و همگرایی،واگرایی و رقابت در موضع گیری آنها در قبال سیاستها، حکایت از تنوع و گوناگونی عناصر مداخله در برنامه ریزی شهری به ویژه کیفیت زندگی دارد.یعنی دوران انگاره شهر به عنوان ماشین با ابزار اجرایی مانند طرح های جامع و تفصیلی و مدلهای ایستا به پایان رسیده است و انگاره ای جدید به نام شهر به عنوان یک سیستم پیچیده را تداعی می کند.
Quality of urban life is a multidimensional concept and includes various social, economic, political and physical dimensions. This diversity in dimensions causes quality of life planning to be influenced by different actors and factors and crystallized with complex features such as Uncertainty, nonlinear growth and unpredictable capability. Accordingly, the purpose of this study is to investigate the quality of urban life in District 2 of the Municipality of District 13 of Tehran and analyze the factors affecting it in terms of complexity. The method of data collection was based on questionnaires and interviews. Hierarchy and Expert Choice software and Mactor method are used. The statistical sample of the study includes 280 residents and 50 municipal experts in the 13th and 2nd districts. In the study of quality of life based on the results of AHP technique, it was found that in terms of quality of physical-spatial (objective) dimensions, environmental, socio-cultural and economic, Niroo havayi neighborhood and in terms of quality of physical-spatial (mental) dimensions of Piroozi neighborhood, They are considered the most desirable neighborhoods. However, in examining the factors affecting the quality of life, it was found that a variety of actors are involved in policies affecting the quality of urban life in Tehran and show different positions of convergence, divergence and competition towards quality of life policies. Such diversity in actors and convergence, divergence and competition in their stance on policies, indicate the diversity of elements of intervention in urban planning, especially quality of life. That is, the era of the idea of the city as a machine with executive tools such as comprehensive and detailed plans and static models is over, and evokes a new concept called the city as a complex system.
۱- بهبودی مقدم،حسین(۱۳۹۹)،پویش فضایی بخش مرکزی شهر تهران بر اساس نظریه پیچیدگی،رساله دکتری در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری،به راهنمایی حسین حاتمی نژاد و احمد پوراحمد،دانشکده جغرافیا،دانشگاه تهران.
۲- ¬ شورچه، محمود، ( 1393 ) ،دیدگاههای نو در سیستمهای شهری، چاپ اول،تهران: انتشارات مدیران امروز.
۳- شهرداری منطقه ۱۳ تهران،۱۳۹۵.
۴- طالبیان،حامد،مولایی، محمد مهدی،ارشدی،محمد(۱۳۹۵)،تحلیل بازیگران کلیدی مسئله بحران منابع زیرزمینی آب در سال ۱۳۹۵،کاربرد روش مکتور بر اساس یافته های آینده پژوهی ایران ،کنفرانس ملی دیده بانی آینده زمین، دوره۱،تهران:۱-۱۸ .
۵- مولایی قلیچی،محمد(۱۳۹۷)،تبیین و ارائه الگوی بهینه مدیریت رشد شهری(نمونه موردی: کرج)،رساله دکتری در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری،به راهنمایی رحمت الله فرهودی و سعید زنگنه شهرکی،دانشکده جغرافیا،دانشگاه تهران.
۶- میچل، ملانی(۲۰۰۹)،سیری در نظریه پیچیدگی،ترجمه رضا امیررحیمی،چاپ اول،تهران:انتشتارات نشر نو.
۷- نصرتی محبوبه،(۱۳۹۱) بررسی و طبقه بندی الگوی توسعه شهری بر اساس تئوری پیچیدگی و فراکتال ها، نمونه موردی:منطقه یک تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی،به راهنمایی طوفان حقانی، دانشکده هنر و معماری ،دانشگاه آزاد اسلامی.
8- Alfasi, Nurit (2018),The coding turn in urban planning: Could it remedy the essential drawbacks of planning. Journal of Planning Theory ., Vol. 17(3) 375–395.
9- Ani ,Matei, Catalina ,Antonie(2015), Complexity Theory and the Development of the Social Innovation. 3rd World Conference on Psychology and Sociology, WCPS- 2014, Procedia - Journal of Social and Behavioral Sciences 185 ( 2015 ) 61 – 66.
10- Battis-Schinker ,Eva. Al-Alawi ,Sarah. Knippschild ,Robert. Gmur, Karolina. Książek, Sławomir. Kukuła ,Marta.Belof ,Magdalena (2020), Towards quality of life indicators for historic urban landscapes– Insight into a German-Polish research project. Journal of Pre-proof.Published by Elsevier Inc.1-28.
11- Bibri,Simon Elias(2019),Big Data Science and Analytics for Smart Sustainable Urbanism. edition1, Publisher springer.
12- Boeing Geoff(2017), Measuring the Complexity of Urban Form and Design, Department of City and Regional Planning University of California, Berkeley.
13- Crawford,R.(2016),What can complexity theory tell us about urban planning?, New Zealand Productivity Commission Research, Note 2016/2.
14- El Din, Hamam Serag. Shalaby Ahmed, Elsayed Farouh, Hend. Elariane, Sarah A(2013), Principles of urban quality of life for a neighborhood, Journal of HBRC (2013) 9, 86–92.
15- GT Olya, Hossein. Javaneh ,Mehran(2017) Modelling tourism expenditure using complexity theory, Journal of Business Research 75 (2017) 147–158.
16- Haghani, T. (2009). “Fractal Geometry, Complexity, and the Nature of Urban Morphological Evolution: Developing a fractal analysis tool to assess urban morphological change at neighbourhood level”. A thesis submitted in partial fulfillment of the requirement of Birmingham City University for the degree of DOCTOR OF PHILOSOPHY , Birmingham City University.
17-Manson ,M. S.(2001) ,simplifying complexity: a review of complexity theory, Journal of Geoforum 32, 405-414.
18- Marans, Robert W(2012), Quality of Urban Life Studies: An Overview and Implications for Environment-Behaviour Research. Journal of Procedia - Social and Behavioral Sciences 35 ( 2012 ) 9 – 22.
19-Moroni, S. (2015). Complexity and the inherent limits of explanation and prediction. Journal of Planning Theory, 14(3), 248–267.
20- Moroni, Stefano, Buitelaar, Edwin, Sorel, Niels and Cozzolino ,Stefano,(2018) .Simple Planning Rules for Complex Urban Problems: Toward Legal Certainty for Spatial Flexibility..Journal of Planning Education and Research © The Author(s) 2018 Reprints and permissions: sagepub.com/journalsPermissions.nav DOI: 10.1177/0739456X18774122 jper.sagepub.com.
21 - Omkarprasad, V. and K., Sushil (2004) Analytic hierarchy process: An overview of applications, April.
22- Sapena. Marta. Wurm, Michael. Taubenb¨ock ,Hannes . Tuia, Devis . Ruiz, Luis A(2021), Estimating quality of life dimensions from urban spatial pattern metrics. Journal of Computers, Environment and Urban Systems 85 ,1-11.
23- Si Chen, E. Cerin, R. Stimson, and P.C. Lai(2016), An Objective Measure to Assessing Urban Quality of Life based on Land Use Characteristics. Journal of Procedia Environmental Sciences 36 ( 2016 ) 50 – 53.