بررسی اصل سرعت در دادرسی فوری در پرتو تحلیلی انتقادی نسبت به ماده ۳۱۳ قانون آیین دادرسی مدنی و چالشهای عملی آن
الموضوعات : Judical Administration and managementعرفان موسی زاده 1 , نیما نوروزی 2
1 - کارشناسی ارشد علوم قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران
2 - گروه فقه و حقوق خصوصی، دانشکده علوم و معارف، جامعه المصطفی العالمیه و سطوح عالیه قم، حوزه علمیه قم، قم شریف، ایران
الکلمات المفتاحية: دادرسی فوری, امور تامینی و موقتی, اصل سرعت, اصل تناظر, درخواست قضایی, صورت مجلس قضایی.,
ملخص المقالة :
ماده ۳۱۳ قانون آیین دادرسی مدنی ۱۳۷۹ از جمله مقررات مهم در حوزه دستور موقت به شمار میآید که با پیشبینی امکان تقدیم درخواست به دو صورت کتبی و شفاهی، انعطاف خاصی را در نظام دادرسی ایران ایجاد کرده است. فلسفه اصلی این ماده، تأمین فوری حقوق اشخاص در شرایطی است که تأخیر در رسیدگی میتواند به تضییع حق یا ورود خسارت جبرانناپذیر منجر شود. بر اساس این ماده، درخواست شفاهی تنها در صورتی معتبر خواهد بود که در صورتجلسه دادگاه ثبت و به امضای متقاضی برسد، امری که به آن ارزش سند رسمی میبخشد و قابلیت استناد حقوقی ایجاد میکند. این مقاله ضمن بررسی مفهومشناسی و تحلیل متن ماده ۳۱۳، به مقایسه درخواست کتبی و شفاهی پرداخته و مزایا و محدودیتهای هر یک را تبیین کرده است. همچنین با بهرهگیری از نشستهای قضایی و رویه عملی دادگاهها، چالشهایی همچون اختلاف نظر در لزوم تقدیم دادخواست، مرز مبهم میان تأمین خواسته و دستور موقت، و احتمال سوءاستفاده از درخواست شفاهی مورد نقد قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان میدهد که هرچند ماده ۳۱۳ ابزاری مؤثر برای تحقق عدالت فوری است، اما اجرای آن بدون ضوابط روشن میتواند موجب تشتت آرا شود. در پایان، پیشنهاد شده است که با تدوین دستورالعملهای اجرایی، تمایز صریح میان نهادهای مشابه، و طراحی فرمهای استاندارد، ضمن حفظ فلسفه حمایتی دستور موقت، کارآمدی و انسجام رویه قضایی نیز ارتقا یابد.
شیروی، عبدالحسین. داوری تجاری بینالمللی. چاپ اول، تهران: سمت، ۱۳۹۱.
یوسفزاده، مرتضی. آیین داوری. چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۹۳.
حبیبیتبار، محمدجواد. گام به گام با حقوق خانواده (تحلیل علمی و کارورزی عملی حقوق خانواده). چاپ سوم، تهران: گام به گام، ۱۳۸۶.
اصغرزاده بناب، مصطفی. وظایف و تکالیف قانونی مأمورین ابلاغ در قوانین موضوعه. چاپ اول، تهران: خرسندی، ۱۳۹۰.
شمس، عبدالله. آیین دادرسی مدنی. چاپ نوزدهم، جلد دوم، تهران: دراک، ۱۳۹۴.
توکلی، حسن. آیین دادرسی مدنی: شرح قانون و تحلیل کاربردی. چاپ سوم، تهران: میزان، ۱۳۹۶.
کاتوزیان، ناصر. آیین دادرسی مدنی: دوره مقدماتی. چاپ ششم، جلد اول، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۸۷.
جعفریلنگرودی، محمدجعفر. ترمینولوژی حقوق. چاپ بیستونهم، تهران: گنج دانش،
References
Shīrūyī, ʿAbd al-Ḥusayn. (2012 / 1391 SH). International Commercial Arbitration (1st ed.). Tehran: SAMT Publishing.
Yūsufzādah, Mortezā. (2014 / 1393 SH). Arbitration Procedures (2nd ed.). Tehran: Eshtihār Publishing.
Ḥabībī-Tabār, Muhammad-Jawād. (2007 / 1386 SH). Step-by-Step with Family Law (Scientific Analysis and Practical Training of Family Law) (3rd ed.). Tehran: Gām be Gām Publishing.
Aṣgharzādah Benāb, Muṣṭafā. (2011 / 1390 SH). Legal Duties and Responsibilities of Delivery Officers in Existing Laws (1st ed.). Tehran: Khorsandī Publishing.
Shams, ‘Abdullāh. (2015 / 1394 SH). Civil Procedure (19th ed., Vol. 2). Tehran: Dārāk Publishing.
Tavakkolī, Ḥasan. (2017 / 1396 SH). Civil Procedure: Commentary on the Law and Practical Analysis (3rd ed.). Tehran: Mīzān Publishing.
Kātūzīān, Nāṣir. (2008 / 1387 SH). Civil Procedure: Introductory Course (6th ed., Vol. 1). Tehran: Eshtihār Publishing.
Ja‘farī Langrūdī, Muḥammad Ja‘far. (2019). Legal Terminology (29th ed.). Tehran: Ganj-e Dānesh Publishing.